صنعت فولاد به عنوان یکی از مهمترین صنایع جهان شناخته میشود که سهم بزرگی در اقتصاد جهانی و اشتغال زایی دارد.ایران در سالهای اخیر موفق به کسب جایگاه دهم در تولید فولاد شده است. با توجه به نقش پررنگ بخش خصوصی در کسب این جایگاه، مصاحبه‌ایی با رسول دانیال زاده مدیر بزرگترین گروه تولیدی محصولات فولادی در بخش خصوصی کشور،در مورد آینده این صنعت در جهان بعمل آمده که به خلاصه ای از آن اشاره میشود.
سوال:جایگاه صنعت فولاد در جهان کجاست و محصولات آن چه کاربردهایی دارند و ظرفیت اشتغال آن چیست؟
رسول دانیال زاده: صنعت فولاد به عنوان دومین صنعت بزرگ جهان با گردش مالی سالانه بیش از 1000 میلیارد دلار،بعد از صنعت نفت و گاز شناخته میشود.محصولات فولادی در تمام صنایع مهم جهان همچون انرژی،امور زیربنایی،ساخت و ساز،ماشین سازی،حمل و نقل و غیره مورد استفاده قرار میگیرد و نقش اساسی و محوری ایفا میکند.البته صنعت ساخت و ساز با سهمی در حدود پنجاه در صد از مصرف جهانی،به عنوان بزرگترین مصرف کننده فولاد شناخته می شود.محصولات فولادی قابلیت بازیافت صد در صدی دارند که این ویژگی در کمتر عنصری یافت میشود.به دلیل همین ویژگی،نقش صنعت فولاد در چرخه اقتصادی،از طریق چرخه عمر محصولات فولادی تعیین شده و اقتصاد را پایدار میکند.سهم صنعت فولاد در حوزه اشتغال پایدار نیز به عنوان یکی از منابع کلانِ قابلِ اتکاء شناخته میشود. اشتغال مستقیم بیش از دو میلیون نفر در خودِ صنعت ، اشتغال بیش از دو میلیون پیمانکار و چهار میلیون نفر در صنایع پشتیبان، رهاورد فولاد است.بطور کل،فولاد منبع اشتغالِ غیر مستقیم بیش از پنجاه میلیون نفر در جهان است.
سوال:چه عواملی بیشترین تاثیر را در رشد تقاضا به محصولات فولادی دارند؟
رسول دانیال زاده: بر اساس برآوردهای صورت گرفته تا سال 2050 مصرف فولاد 1.5 برابر بیشتر از سطح فعلی خواهد بود و این رشد تقاضا عمدتاً ناشی از افزایش جمعیت میباشد . از طرف دیگر شهرنشینی هم نقش کلیدی در آینده این صنعت بازی خواهد کرد بطوریکه پیش بینی میشود تا سال 2030 جمعیتی معادل یک میلیارد نفر به شهرها مهاجرت کنند.با این وصف شاید بتوان گفت که فولاد را باید به عنوان قلب جریان اقتصادی جهان برشمرد که نقشی غیر قابل انکار در رشد آن دارد.تغییر سبک زندگی و نیاز به محصولات جدید فولادی هم، در اندازه و رشد تقاضا نقش دارند.
سوال:آیا در آینده احتمال تغییر در رتبه بندی تولیدکنندگان بزرگ در صنعت فولاد وجود دارد؟
رسول دانیال زاده: باتوجه به نقش فولاد در اقتصاد کلان کشورهای تولیدکننده،بهتر است سوالتان را از این زاویه و بصورت کلان تر پاسخ دهم.چندی پیش خلاصه¬ی گزارشی از مجله‌ی اکونومیست را مطالعه میکردم که در آن اشاره شده بود؛تا سال 2050 تغییرات عمده¬ای در ترکیب قدرت های برتر اقتصادی دنیا رخ خواهد داد.مقایسه‌ی تولید ناخالص داخلی اسمی کشورها نشان می‌دهد که تا سال 2050، اقتصاد چین بزرگترین اقتصاد جهان خواهد بود و بعد از آن آمریکا،هند و اندونزی قرار دارند.بر طبق پیش‌بینی های بلند مدت اکونومیست، در بین اقتصادهای برتر در سال 2050،کشورهای توسعه یافته‌ی غربی مانند آمریکا،آلمان،انگلیس و فرانسه به جایگاه پایین تری نسبت به جایگاه کنونی خود خواهند رسید و کشورهای در حال توسعه‌ای مانند هند، اندونزی،برزیل و مکزیک به مراتب بالاتری صعود می‌کنند.همچنین کشورهای ایتالیا و روسیه در بین 10 اقتصاد برتر حضور نخواهند داشت.این گزارش نشان می‌دهد که کشورهای منطقه آسیا همچنان به رشد افزایشی خود ادامه می‌دهند و سهم کشورهای آسیایی از تولید ناخالص جهانی در سال 2050 به 53 درصد می‌رسد.بر طبق این پیش بینی،در سال 2050،ثروت هرکدام از سه اقتصاد برتر دنیا یعنی چین،آمریکا و هند بیشتر از مجموع ثروت 5 اقتصاد برتر دیگر خواهد بود که این موضوع حاکی از نقش پررنگ‌تر کشورهای چین و هند در مسائل بین‌المللی خواهد بود.شایان توجه است که یکی از شاخصهای اصلی تاثیرگذار در این ترتیبات،فولاد است.
سوال:آینده صنعت فولاد در جهان را چگونه میبینید؟
رسول دانیال زاده: پاسخ به این سوال زمان مبسوطی را میطلبد. اجمالاً در این فرصت کوتاه فقط به چند نکته اشاره میکنم.با توجه به اینکه سوالاتان ناظر بر آینده صنعت فولاد است لازم است به روندهای آینده هم توجه ویژه بشود.رشد هر صنعتی روند مخصوص بخود را دارد.تعداد زیادی از متغیرهای،در مسیر تحول صنعت فولاد باعث شده با یک اَبرروند یا مگاترند مواجه باشیم.متغیرهایی همچون رشد جمعیت،رشد کلان‌شهرها،مهاجرت،تغییرات اقلیمی،حفظ محیط زیست،بحث پایداری،تغییرات در نوع انرژیهای مصرفی و خصوصاً پیشرفتهای نوین تکنولوژی،همگی در مسیر این روند تاثیرات جدی دارند.بعبارتی همه الزاماتی که جهان را در آستانه انقلاب چهارم صنعتی قرار داده ،بر آینده صنعت فولاد هم تاثیرگذار است.
به همین دلیل صنعت فولاد باید خود را با شرایط پیشِ¬رو و نیز تقاضاهای جدید سازگار نماید.به عنوان مثال اقداماتی که از هم اکنون در شرکتهایی همچون آرسلومیتال برای کاهش ردپای کربن و بهبود پایداری از طریق جایگزینی هیدروژن بجای ذغال سنگ در فرآیند فولادسازی شروع شده است تا از انتشار گازهای گلخانه ای به میزان چشمگیری بکاهد،از جمله این آماده سازی هاست.یا استفاده از فناوریهای نوین جذب و استفاده از کربن بجای انتشار آن و نیز بهره گیری از فناوریهای دیجیتال مانند هوش مصنوعی و تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ بمنظوربهینه‌سازی فرآیندهای تولید،کاهش ضایعات و بهبود کارایی در صنعت فولاد برای کاهش مصرف انرژی و جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه‌ای،از دیگر اقداماتی است که شرکتهای بزرگ و پیشرو آنها را شروع کرده اند.بعبارتی همزمان با تکامل این فناوری ها،نقش آفرینی مهّم آنها در آینده اَبرروندِ تولید فولاد،تاثیرات خود را خواهند داشت.در ایران هم توجه به این مسائل بسیار حائز اهمیت است و میبایست از هم اکنون،آماده سازی ها در بسترهای مختلف از قانون گذاری و سرمایه گذاری گرفته تا اصلاح زیرساختها در دستور کار متولیان امر قرار گیرد. فردا دیر است.